Een project van samenwerkende burgers dat de voedselsoevereiniteit in het naoorlogse Syrië veiligstelt
Als vrede iets was dat je kunt eten, hoe zou je het dan beschrijven? “Een arme zou het brood noemen, een rijke kaviaar. Voor mij is vrede iets eetbaars, een groente waarvan ik de zaden overal ter wereld in elke vruchtbare aarde kan zaaien.” (Quote van een Syrisch lid van het network)
De 15th Garden is netwerk van onderop van samenwerkende stadstuinen in gebombardeerde, belegerde en geblokkeerde Syrische steden. Ook tuinen van families, boeren op het platteland en landbouwinitiatieven in vluchtelingenkampen in de buurlanden zijn onderdeel van het netwerk. De naam refereert aan het begin van de opstand tegen Assad: 15 maart 2011. (1) De 15th Garden heeft zich de afgelopen jaren snel ontwikkeld. De betrokken boeren, tuinders en activisten geven aan niet te willen toekijken bij wat ze de grootste humanitaire ramp in de recente geschiedenis noemen. De deelnemers weten dat ze de praktische vaardigheden hebben om aan de zijde van de getroffen bevolking te gaan staan.
In Turkije en Beiroet werden workshops over stadstuinieren en andere duurzame landbouwtechnieken gegeven aan Syriërs die deze kennis mee terug naar huis namen. Het verbouwen van voedsel tijdens een burgeroorlog vereist creativiteit. (2) Er is een gebrek aan machines en werktuigen en vaak is het lastig om aan water te komen. Daktuinen kunnen te gevaarlijk zijn vanwege sluipschutters. Regelmatig worden kapotgeschoten gebouwen gebruikt als locatie voor een tuintje met het idee dat de vijand geen reden heeft dit gebouw nogmaals te treffen. En de half besloten ruimtes kunnen in de winter zorgen voor een iets warmer microklimaat.
Syrië is altijd een gecentraliseerde economie geweest waarin boeren hun zaden na de oogst weer terug moesten geven aan de staat. Als onderdeel van de 15th Garden worden nu in en rond Syrië zaadvaste zaden geruild en vermeerderd. Gezamenlijk en zonder sektarische onderverdeling wordt een beweging voor voedselsoevereiniteit opgebouwd en verdedigd. De 15th Garden speelt een steeds belangrijkere rol in de Syrische samenleving.
Ook zadenbanken slachtoffer van oorlog
Het ruilen en vermeerderen van zaden is in Syrië extra belangrijk én lastig omdat de regionale zadenbank van ICARDA in Aleppo door de oorlog grotendeels verloren is gegaan. Dit International Center for Agricultural Research in the Dry Areas was het belangrijkste onderzoekscentrum in het Midden-Oosten voor gewassen die goed tegen droogte kunnen. De organisatie moest Aleppo verlaten en veel van de 135 duizend variëteiten zijn verloren gegaan. Een deel is gered en meeverhuisd naar nieuwe locaties in Libanon en Marokko.
Eerder was ook al de zadenbank van Irak het slachtoffer van de oorlog in dat land. Een deel van die collectie was terechtgekomen bij ICARDA in Aleppo.
Verdedig voedselsoevereiniteit – vooral ten tijde van oorlog
Oorlogen zijn geen natuurrampen, maar worden begonnen en gevoerd door mensen. Zij die profiteren van een oorlog spelen een belangrijke rol bij het voortduren van die oorlog. Tijdens oorlogen wordt de voedselvoorziening gebruikt als een wapen en drukmiddel voor politieke veranderingen. Oorlogen creëren een situatie waarin nieuwe markten kunnen worden ontgonnen en waarin regio’s en haar inwoners kunnen worden onderworpen.
Een dictatoriaal regime kan, zoals in Syrië, het uithongeren gebruiken om macht over de bevolking uit te oefenen. Ook andere partijen zoals bewapende groepen kunnen de toegang tot voedsel controleren en op deze wijze bevolkingsgroepen controleren. Het kunnen ook grote bedrijven zijn die conflicten benutten om, vaak hand in hand met een corrupt regime, het leger, een militie of een Westers ontwikkelingsproject, een marktpositie op te bouwen. Irak is hiervan een duidelijk voorbeeld: het door de VS opgedrongen Order 81 maakte het patenteren van Irakees zaadgoed mogelijk. (3) Dit wetsartikel vormde ook het begin van het gebruik van genetisch gemanipuleerde en hybride gewassen. De Irakese landbouw en vele andere sectoren in dat land zijn zo grondig en blijvend verstoord dat het niet verwonderlijk is dat je tien jaar “na de oorlog” kunt vaststellen dat de oorlog eigenlijk nog steeds gaande is. De industrie gebruik instabiliteit om de regelgeving in de haar gewenste richting te duwen. Een ander voorbeeld is Bangladesh waar de zwaar bekritiseerde Bt-gentechgewassen in 2013 tijdens een politieke crisis zijn geïntroduceerd. (4) Steeds opnieuw wordt voedsel als wapen en als politiek machtsmiddel misbruikt. Maar voedsel zou geen wapen mogen zijn!
Het belang van seed saving
In 2015 heeft ICARDA een deel van haar collectie terug kunnen krijgen via de ingevroren zadenbank op Spitsbergen. (5) De Svalbard Global Seed Vault, waar ongeveer 860.000 variëteiten van cultuurgewassen uit alle werelddelen liggen opgeslagen, heeft op deze manier voor de eerste keer haar bestaansrecht kunnen tonen. Of zaadsoevereiniteit kan worden bereikt met behulp van dit soort grote gecentraliseerde projecten wordt echter ook ter discussie gesteld. Critici twijfelen of de Seed Vault die een concept van voedselveiligheid “inclusief monocultuur, toenemend gebruik van pesticide en gepatenteerde gentechgewassen” hanteert, onafhankelijk genoeg is om de agrarische biodiversiteit veilig te stellen. (6) Als je kijkt naar de relaties met grote zaadbedrijven en pesticideproducenten, dan rijst de vraag hoe de collectie wordt beheerd en wie er toegang hebben tot de collectie. Het gevaar van biopiraterij ligt op de loer. (7)
Het zadennetwerk van de 15th Garden en solidaire groepen
The 15th Garden met haar diverse en verspreide deelnemers wil onafhankelijk blijven van grote bedrijven en instanties en pakt het bewaren en toegankelijk maken van zaaigoed anders aan. Het zorgt dat autonome, lokale gemeenschappen en netwerken van boeren onafhankelijk kunnen worden van grote bedrijven en andere machtige spelers in het voedselsysteem, vooral tijdens een oorlog.
De 15th Garden kreeg als snel steun uit de regio en van solidariteitsnetwerken in Europa. Groepen in Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Italië en Zweden zijn begonnen met het inzamelen van biologische, zaadvaste8 zaden om naar mensen in de belegerde steden en getroffen gebieden in Syrië te sturen. Voor een gebied dat in oorlog is, is het gebruik van biologische vermeerderde zaden extra belangrijk omdat men geen toegang heeft tot de kunstmest en bestrijdingsmiddelen waar de meeste conventionele zaden op zijn afgestemd.
In Europa worden en informatiebijeenkomsten georganiseerd om een ander verhaal over Syrië te vertellen; geen verhaal van niet van terreur, bommen en vlucht, maar van zaden, zelfbeschikking, vrijheid en het geloof in vrede en een betere toekomst voor Syrië.
De 15th Garden bij Reclaim the Seeds
ASEED steunt de 15th Garden. Tijdens Reclaim the Seeds op 4 maart in Nijmegen zal er een workshop zijn over dit onderwerp en zal worden gekeken hoe we de 15th Garden in Nederland verder kunnen helpen. Ook zullen er tijdens de zadenbeurs op die dag zaden worden ingezameld om naar Syrië te brengen.
Je kunt de 15th Garden steunen door
… zaadvaste zaden te doneren
… samen met vluchtelingen een moestuin op te zetten
… vluchtelingen uit te nodigen bij je landbouwproject
… kennis uit te wisselen met Syrische boeren, en daarbij ook van hen te leren
Als je op de hoogte wilt worden gehouden, stuur dan een email naar <15thgarden@riseup.net>
Je kunt ook geld doneren via:
Bassateen e.V.
IBAN: DE27 4306 0967 1182 7353 00 / BIC: GENODEM1GLS / GLS Bank
(Dit is een Duitse bankrekening. Het is mogelijk dat er kosten in rekening worden gebracht voor een internationale transactie. Check dit bij je bank)
Deze tekst is een bewerkte en uitgebreide versie van de flyer The 15.Garden – der 15.Garten – das Netzwerk zur Nahrungssouveränität in Syrien.
Meer informatie over The 15th Garden kun je vinden in een presentatie (in het Duits) op Youtube.
bronnen en achtergrond:
- Incredible Activist Helps Set Up Urban Farms Across War-Torn Syria to Help Residents of Besieged Cities (Jaime Misshkin, One Green Planet, mei 2016)
- Zie ook Greening the Rubble: Syrians Embrace Urban Farming to Stave off Starvation (Katarina Montgomery, News Deeply, oktober 2014)
- Meer over Order 81 in IRAQ: CPA Order 81 Is Even Worse Than Originally Reported (Rosemarie Jackowski, Corpwatch/Media Monitors Network – 2005) en Why Iraqi Farmers Might Prefer Death to Paul Bremer’s Order 81 (Nancy Scola, Alternet, 2007)
- Zie Farida Akhter tijdens het Monsanto Tribunal op 14-16 oktober 2016.
- Toen de situatie voor ICARDA steeds moeilijker werd in Aleppo in Syrië en de medewerkers geen toegang meer hadden tot de gewonnen zaden, hebben ze 130 van hun 325 kisten met zaden van Spitsbergen teruggevraagd voor hun nieuw opgezette afdelingen in Marokko en Libanon, Zie ook: Syria’s civil war prompts first ‘Doomsday Vault’ withdrawal (Kevin Conlon, CNN, oktober 2015).
- Zie ook Controversy With The Doomsday Vault, (Deniza Gertsberg, GMO Journal, maart 2012)
- Meer informatie over deze discussie is te vinden in het artikel Faults in the vault: not everyone is celebrating Svalbard (GRAIN, 26 februari 2008)
- Uit zaad opgekweekte planten zijn zaadvast als ze dezelfde eigenschappen hebben als de moederplant, dit in tegenstelling tot Hybride gewassen. Meer info op Zaadvast, F1-hybride, GMO, Biologisch Zaad, … (blog Natuurlijke Moestuin, februari 2015)
