‘Ecologisch de wereld voeden vraagt om draconische maatregelen, concluderen wetenschappers‘, dat is de titel van een wat alarmerend en eenzijdig artikel in De Volkskrant van 15 november. De hoofdboodschap is dat biologische landbouw een lagere opbrengst heeft dan de conventionele landbouw met kunstmest en pesticide en dat het dus lastig wordt om zo de groeiende wereldbevolking te voeden. “100 procent ecologische landbouw is een luxe die we ons alleen kunnen veroorloven door er een flinke prijs voor te betalen.”
De Volkskrant baseert zich op het artikel ‘Strategies for feeding the world more sustainably with organic agriculture‘ dat op 14 november werd gepubliceerd op de website van Nature Communications. De samenvatting van de Volkskrant is echter maar een kant van de bevindingen van het onderzoek. In de introductie van het onderzoek staat al dat de huidige landbouw met pesticide en kunstmest de afgelopen tientallen jaren heeft gezorgd voor een overschot aan reactieve stikstof, eutrofiëring (overbemesting) van land en water, uitstoot van broeikasgassen en het verlies van biodiversiteit. Aan dit rijtje kun je ook het uitputten en eroderen van de grond en het opraken van zoetwaterbronnen aan toevoegen. Dit zijn problemen die de toekomstige voedselproductie in gevaar brengen. Vervolgens wordt in het artikel gekeken naar mogelijk oplossingen.
Als mogelijke oplossingen die zowel zorgen voor voldoende opbrengsten als voor een duurzame landbouw komt het onderzoek met het terugdringen van voedselverspilling en het overstappen naar een dieet zonder dierlijke producten zodat landbouwgrond die nu wordt gebruikt voor de productie van veevoer direct voor het verbouwen van gewassen voor menselijke consumptie kan worden gebruikt. Uiteindelijk staat deze boodschap ook in het Volkskrantartikel in de vorm van een quote van Jan Willem van Groenigen van Wageningen Universiteit: “Grof gezegd komt het erop neer dat we nog maar een derde van de hoeveelheid dierlijke eiwitten – vlees en zuivel en eieren – zouden eten, en in plaats daarvan veel meer peulvruchten. En dat voor iedereen ter wereld.” De Volkskrant noemt dit draconisch, de schrijvers van het wetenschappelijke onderzoek gebruikt deze term niet. Ook wij zullen niet zeggen dat het makkelijk is om alle verspilling te stoppen of om de consumptie van vlees en kaas in de westerse wereld serieus terug te dringen. Hier is nog heel wat werk te verzetten. Maar draai het eens om; stel dat we hier gewoon doorgaan met de huidige consumptie en productie van dierlijke producten, en dat inwoners van landen met een groeiende middenklasse het dieet van ons overnemen, wat voor draconische maatregelen zijn er dan nodig om de wereld te blijven voeden en de opwarming van de aarde onder de 1,5 graden te houden? Dit is simpelweg niet mogelijk. “Business as usual growth of meat and dairy production makes the Paris Agreement impossible and climate catastrophe inevitable” kopt dan ook de brochure die GRAIN, The Institute for Agriculture & Trade Policy en de Heinrich Böll Foundation hebben uitgegeven voor de klimaattop in Bonn. Bij ongewijzigd beleid zal de uitstoot van broeikasgassen 
door de productie van vlees en zuivel in 2050 even hoog zijn als de totale uitstoot die geoorloofd is om onder de 1,5 graad opwarming te blijven. Ook over het alternatief is de brochure duidelijk: “Als we serieus zijn over het voeden van de wereldbevolking terwijl we wat doen aan klimaatverandering, dan moet de wereld op korte termijn werk maken van een transitie naar landbouwsysteem dat draait om kleinschalige producenten, agroecology en lokale markten. Deze systemen leveren een bescheiden hoeveelheid vlees en zuivel, maar ze doen dit op een manier die bodem weer opbouwt, landelijke en stedelijke gemeenschappen in hun levensonderhoud laat voorzien en gewassen en dieren weerbaar maakt tegen de wispelturigheden van een onvoorstelbaar klimaat.”
Ook het artikel op Nature Communications heeft het over meer dan alleen een biologisch-conventioneel-tegenstelling. Als mogelijkheden voor klimaatvriendelijke landbouw met een hoge opbrengst noemen ze ook het bedekt houden van de bodem, niet ploegen en het planten van meer bomen langs en in de velden (agro-forestry).
Misschien een flauw detail, maar bij het artikel in De Volkskrant staat ook nog een plaatje van de oogst van palmoliezaden met daarbij de tekst “Het landbouwoppervlak voor voedsel zou veel groter moeten worden wil aan de ecologische eisen worden voldaan.” De productie van palmolie is inderdaad zeer schadelijk. Maar het probleem is nu juist dat dit product steeds meer wordt gebruikt als biobrandstof, en vanwege het verplichte bijmengen ook voor auto’s in de EU. Als mensen minder en energiezuiniger zouden gaan reizen kan deze grond weer worden gebruikt voor lokale voedselproductie en natuur. Maar ja, het terugdringen van deze decadente auto- en vliegverslaving valt natuurlijk ook onder de draconische maatregelen. En dat ‘ecologische eisen’ bij de foto klinkt wat denigrerend. Het gaat hier echter niet om een of ander dogma of een eis van gezondheidsfreaks die biologisch willen eten, het gaat om maatregelen om landbouwgrond en andere natuurlijke hulpbronnen ook voor toekomstige generaties te behouden. Dat is toch geen onredelijke eis?
Ook The Guardian, een dagblad dat toch minstens zo gerespecteerd is als De Volkskrant, schrijft ook over het onderzoek: “Switching to organic farming could cut greenhouse gas emissions, study shows”. Met als onderkop “Studie concludeert ook dat het omschakelen van conventioneel gebruikte landbouwgrond [naar biologisch] de oogst niet erg vermindert en er ook niet voor zorgt dat veel extra land nodig is om de groeiende bevolking te voeden.” Dat klinkt toch anders.
Het is bijna altijd wel mogelijk om selectief te winkelen in een rapport en om de een of andere reden vond de Volkskrant het nodig om de ‘organische landbouw’ (sic) af te kraken. Bij ASEED gaan we echter door met het promoten van een duurzame landbouw. En ook hier is innovatie mogelijk en zullen moeten proberen de opbrengst per hectare te verhogen. Wij zijn voor zowel simpele als draconische maatregelen om er voor te zorgen dat ook toekomstige generaties op een zelfde manier van de landbouwgrond gebruik kunnen maken en zichzelf kunnen voeden.
ASEED, 15 november 2017
- Link naar het artikel in de Volkskrant: ‘Ecologisch de wereld voeden vraagt om draconische maatregelen, concluderen wetenschappers’.
- Link naar het wetenschappelijke artikel op ‘Nature Communications’: ‘Strategies for feeding the world more sustainably with organic agriculture’.
- Brochure GRAIN ‘Big meat and dairy’s supersized climate footprint’.
- Artikel in The Guardian: ‘Switching to organic farming could cut greenhouse gas emissions, study shows’
