Een reflectie:
Oorzaken van zoönotische ziektes
Covid-19 behoort tot de categorie van zoönotische ziektes zoals Ebola, SARS, MERS en Zika. De toegenomen verspreiding en volharding van deze ziektes gedurende de afgelopen twintig jaar is geen toeval. Sterker nog, onze moderne wereld moedigt de transmissie van schadelijke bacteriën tussen mens en dier aan, wat ziektes tot gevolg heeft. David Quammen, auteur van de 2012 bestseller, Spillover: Animal Infections and the Next Human Pandemic, heeft uitgelegd aan de The Independent: “Onze zeer diverse ecosystemen zitten vol met vele wilde diersoorten, planten, schimmels en bacteriën. Al deze biologische diversiteit bevat unieke virussen. Wanneer we regenwouden wegkappen om dorpjes, houthak en mijnkampen aan te leggen, en wilde dieren vangen of doden, leggen wij onszelf bloot aan dit soort virussen.” Wanneer we boswegkappen, land afpakken van kleine boeren en het vervangen met grootschalige industriële landbouw, verstoren we dus ecosystemen en nemen we ziektes over van hun oorspronkelijke dragers. De nieuwe dragers zijn vaak dieren die wij als mensen consumeren, waardoor de ziektes bij ons aankomen. Het kan ook direct verspreiden naar mensen in afgesloten plaatsen waar mensen veel interactie hebben met deze dieren, zoals vleesmarkten. Op deze manier kan het virus makkelijk door de onderbroken ecosystemen reizen, ver weg van onze metropolitaanse steden, waar na het de wereld over reist door reizigers. Vaak verspreidt het virus zeer makkelijk van een dier op een ander dier wat door mensen wordt gehouden omdat zij vaak veel dichter op elkaar leven dan in de natuur.
Het risico wordt nog meer versterkt door het feit dat ons industriële voedselsysteem specialisatie aangemoedigd. In een systeem van specialisatie worden veel van dezelfde diersoorten in afgesloten plekken gehouden en plantsoorten als monocultuur verbouwd. Dit tekort aan diversiteit is ideaal voor het vermenigvuldigen van virussen, schadelijke diersoorten en bacteriën. In een meer divers systeem zouden deze pathogenen moeite hebben om te verspreiden omdat ze meer diersoorten zouden tegenkomen waar ze niet aan gewend zouden zijn. Het is goed voor ons om te weten dat alleen de dieren die kunnen overleven op dieren gevaarlijk zijn voor mensen. Echter, blijft ons en ons voedselsysteem zeer kwetsbaar. Zoals eerder benoemd, virus uitbraken door veehouderij komen de afgelopen twintig jaar steeds vaker voor en gewassen die als monocultuur worden verbouwd worden steeds vaker door plagen, bacteriën en ziektes vernietigd. De valse oplossingen die door het industriële voedselsysteem worden aangeleverd zijn GMO’s en meer pesticides die planten onnatuurlijk resistent maken.
Concluderende is het verband tussen de toegenomen uitbraak van virussen en ons industriële voedselsysteem zeer duidelijk. Via hetzelfde systeem verdienen multinational agrobedrijven enorm veel geld terwijl de natuur, dieren, boeren, lokale gemeenschappen, consumenten en dragers van de virussen daarvoor de prijs moeten betalen. Bovenal hebben inheemse volken gevocht tegen dit systeem en de manier waarop het hun land afpakt, waarmee zij aantonen dat ze een essentieel onderdeel zijn voor de overleving van onze planeet. Echter blijven zij worden bedreigd, weggejaagd en vermoord.
Corona en de economie
De COVID-19 pandemie legt de realiteiten van onze maatschappelijke systemen bloot: Het neoliberale kapitalistische systeem heeft deze crisis niet succesvol kunnen aanpakken.
De laatste keer dat de globale wereldorde een directe crisis ervaarde (naast de constante klimaatcrisis) was de economische crisis van 2008. Gedurende deze tijd was er een drastische afname in de uitstoot van broeikasgassen, net zoals we nu weer zien. Door lessen te hebben geleerd van 2008 zijn overheden over de hele wereld bereid om geld te investeren om bedrijven en individuen te helpen. Destijds, pompten ze zeer veel geld in fossiele brandstof giganten zoals Shell, Total en BP. Wat zullen ze deze keer doen? Kijk maar naar hoe de Amerikaanse overheid reageerde op de situatie; vorige week werd een wet doorgevoerd die 25 miljard dollar in economische steun bracht aan luchtvaartmaatschappijen, loonbelasting werd uitgesteld en toegang tot bedrijfsleningen werden makkelijker voor privébedrijven. In plaats daarvan hadden ze hun prioriteit kunnen zetten op sociale veiligheid voor al diegenen die op dit moment wanhopig hulp nodig hebben. Net zoals we zien met de klimaatcrisis heeft economische groei de prioriteit over het welzijn van mens en planeet.
Systematische socio-economische ongelijkheden maken nog duidelijker hoe de meest kwetsbare groepen zullen worden geraakt door deze ziekte. Onder deze groepen vallen, daklozen, vluchtelingen, mensen met een laag inkomen, mensen die in armoede leven, mensen die geen toegang hebben tot basishygiene en schoonmaakfaciliteiten in overbevolkte woningen en vrouwen die in gewelddadige huishoudens leven waar zij in quarantaine moeten leven.
Tot slot, werknemers met lonen leven in een zeer onstabiele situatie, velen hebben al hun banen verloren en velen zullen nog volgen. We moeten een discussie voeren over de manier waarop we financiële middelen prioriteren en toebedelen.
Wat gebeurde toen de economische crisis van 2008 eindelijk stopte, was een steeds groeiende toename van fossiele brandstoffen en als gevolg hiervan een toegenomen vervuiling van de planeet. Als we niet voorzichtig zijn kan dit weer gebeuren. Daarom eisen wij dat de financiële hulp die overheden aanbieden zullen worden gespendeerd aan een milieuvriendelijk en sociaal rechtvaardige toekomst.
Alsof deze socio-economische situatie nog niet genoeg was, moeten we ook erkennen hoeveel arrogantie en achteloosheid er was van de Westerse overheid richting de landen die als eerste door de crisis werden geraakt: China en Iran. Niemand reageerde, behalve met racisme en vooroordelen richting Oost-Aziatische en Midden-Oosterse mensen, totdat het hun eigen landen waren die geraakt werden. Deze inactiviteit moet worden vervangen door internationale solidariteit en gecoördineerde actie, niet gebaseerd op angst maar op compassie.
Impact van de Coronacrisis op de klimaatbeweging
Los gezien van de financiële en maatschappelijke bedreiging, vragen wij ons af hoe de pandemie de huidige klimaatbeweging zal beïnvloeden. Gebaseerd op onderzoek naar de afgelopen dagen en gesprekken binnen onze activistische bewegingen, lijken er zicht twee scenario’s te kunnen voltrekken. Het is eerste pad zou ervoor kunnen zorgen dat we ons machteloos en verlamd voelen doordat de meeste klimaatkampen, directe acties, conference en politieke evenementen verbonden met milieubeleid gecanceld zijn. Activisme is al behoorlijk uitdagend, frustrerend en uitputtend zonder een pandemie. Nu zijn deze potentieel bekrachtigende evenementen die hoop geven om door te gaan, gecanceld. Dit kan inderdaad zorgen voor een gevoel van hulpeloosheid. Niet alleen het gevoel van machteloosheid is problematisch maar ook de economische situatie zoals hierboven vernoemd heeft dat effect. De voorspelde economische crash kan zo’n impact hebben op mensen hun leven dat zij niet meer in staat zullen zijn om te participeren in klimaatacties.
Het tweede pad zou kunnen leiden tot een nog sterkere beweging dan degene die nu al bestaat. Namelijk de coronacrisis serieus nemen en een kans te vinden om op nieuwe manieren naar de wereld te kijken, bijvoorbeeld vanuit een ontgroei perspectief. Het kan ons inspireren om sterkere gemeenschappen te bouwen; de situatie gebruiken om te beseffen hoeveel vergaderingen online kunnen worden gedaan, waardoor er meer een connectie kan worden gemaakt met een wereldwijd netwerk. Dit zou bijdragen aan een veerkrachtige beweging. We kunnen deze tijd ook gebruiken om onze eigen prioriteiten op orde te krijgen. Wat waarderen we in deze samenleving en wat willen we behouden? Wat moet je loslaten om te voorkomen dat je de zaak nog slechter maakt? Wat is het dat we hebben verloren in onze industriële samenleving en wat zouden we daarvan terug moeten brengen? Dit is het moment om in te zien dat kortzichtige, egoïstische keuzes zullen leiden tot de volgende crisis. Als we deze wakkerschudding niet serieus nemen, dan zouden we ons hele bestaan kunnen vernietigen. Zoals de Bulgaarse schrijfster Maria Popova eens zei: “Kritisch denken zonder hoop is cynisme, maar hoop zonder kritisch denken is naïviteit.” Laten we voor het tweede pad gaan en kritisch blijven denken terwijl we doorgaan.
De huidige crisis demonstreert dat het mogelijk is voor politici en de economie om te stoppen met op de oude voet doorgaan. Het heeft blootgelegd wat voor werk ons in leven houdt, ironisch genoeg hetzelfde werk wat veelal onderbetaald en gemarginaliseerd wordt in onze samenleving, Het maakt het zeer duidelijk dat wij als individuen bereid zijn om ons dagelijkse leven in te perken wanneer een crisis ervaren wordt als een existentiële bedreiging. We moeten tot eenzelfde punt komen met de klimaatcrisis om drastische collectieve handelingen mogelijk te maken. Zoals we nu kunnen zien, heeft de corona crisis een globale afremming veroorzaakt, net zoals in 2008. Laten we niet dezelfde fouten herhalen. De economische maatregelen als reactie op de coronacrisis zouden moeten worden verbonden met het oplossen van de klimaatcrisis.
Wat bedoelen we daarmee? Wat eisen we?
- Stop investeringen in fossiele brandstoffen
- Investeer in groene energie en ontwikkel daarmee nieuwe banen
- Autonome voedselsystemen met steun van overheden voor lokale, organische, kleinschalige landbouw
- Globale toeleveringsketens afkappen
- Stop uitbuiting
- Dekoloniserende praktijken
- Heroverweeg consumentengedrag en toerisme
- Stop de handel in wilde diersoorten
- Bescherm ecosystemen en biodiversiteit
- Herbebossing
- Gratis gezondheidszorg
- Minder vluchten
- Gratis openbaar vervoer
Op dit moment moeten burgers en politici zich realiseren dat de klimaatcrisis met eenzelfde urgentie als de coronacrisis moet worden aangepakt, maar let wel een eerlijke en rechtvaardig transitie voor de alle mensen! De klimaatcrisis is een globale noodtoestand, het heeft al vele miljoenen gedood en zal dat blijven doen. Het heeft miljoenen mensen gedwongen om te vluchten, economisch, mentaal en fysiek te doen lijden. Het zal onze economische systemen blijven destabiliseren en onze infrastructuren overweldigen. Het zal onze grondstoffen en middelen leegzuigen, onze ecosystemen vernietigen en dieren vermoorden. Voor de geprivilegieerde en onwetende top 1% lijkt het ver weg maar dat is het niet. Overduidelijk is dat er urgent actie moet worden ondernomen om de pandemie te bestrijden. Echter lijkt dezelfde urgente actie afwezig te zijn bij de klimaatcrisis terwijl het net zo’n grote bedreiging vertegenwoordigd. Met klimaatverandering zullen meer pandemieën komen. De globale reactie op het coronavirus laat zien dat dit kan worden gedaan- maar het moet worden gedaan met toewijding en wilskracht, die, wanner het aankomt op de toekomst van onze planeet, zeer onvoldoende zijn.
Voordat we dit artikel afsluiten moeten we benadrukken dat rechtvaardigheid altijd centraal staat in onze acties, strategieën en gesprekken. Altijd, niet alleen in tijden van crisis. Niemand zal moeten sterven om andere mensen te moeten laten inzien dat onze CO2 uitstoot moet verminderen. Ten slotte is het de absurde hoeveelheid aan reizen, onze kapitalistische economie en ons op hol geslagen consumentengedrag wat verantwoordelijk is voor onze vervuilde lucht en oceanen. Laten we dat niet vergeten. Laten we collectief lange-termijnsoplossingen en veranderingen in ons voedselsysteem, en de vervanging van fossiele brandstoffen in alle delen van onze samenleving zo snel mogelijk verwezenlijken. Dit is de soort van verandering die we willen zien, niet een virus die het bestaan van onze ouderen en kwetsbaren bedreigd.
Voordat je doorgaat naar je volgende taak op je “dagelijkse quarantaine to-do-list”, denk dan aan de werkers in de gezondheidszorg, kinderzorg, ouderenzorg, thuiszorg, voedselproductie, vuilnisverwerking, schoonmakers et cetera. Denk na over hun rol en positie in de samenleving, vooral in deze tijden van crisis. Dit zijn de mensen die ons sterk, gezond en in leven houden.
References:
https://www.aljazeera.com/news/2017/03/200000-die-year-pesticide-poisoning-170308140641105.html
https://www.youtube.com/watch?v=niwNTI9Nqd8
https://www.marx21.de/coronavirus-gefahren-ursachen-loesungen/
https://edition.cnn.com/2020/03/16/asia/china-pollution-coronavirus-hnk-intl/index.html
https://www.npr.org/2020/03/25/820759545/read-2-trillion-coronavirus-relief-bill
